آن‌چه باید در مورد مجلات جعلی بدانید.

مجلات جعلی یکی از جدیدترین موارد رو به رشد کلاهبرداری در انتشارات علمی است. مجلات جعلی با کپی نام، شماره سریال استاندارد بین‌المللی (ISSN) و سایر ابرداده‌ها، هویت مجلات قانونی را می‌دزدند. سپس یک وب‌سایت مشابه ایجاد می‌کنند که تقریبا می‌توان گفت از وبسایت‌های معتبر قابل تشخیص نیست.

مجلات شبیه سازی شده در جستجوهای وب بالاتر از نتایج جستجوی مچلات معتبر ظاهر می‌گردد. این امر باعث فریب نویسندگان در انتخاب مجله‌های جعلی برای ارسال آثار خود می‌شود. هدف از ” سرقت برند“ مجلات قدیمی و معتبر، فریب محققان برای انتشار مقالاتشان بدون بررسی داوران یا ویراستاری و از طرفی دریافت هزینه‌های گزاف می‌باشد.

تاریخچه مختصری از مجلات جعلی

پدیده مجلات جعلی برای اولین بار در سال 1390 به دست محققان ایرانی به سرپرستی مهدی دادخواه مورد توجه قرار گرفت. پس از آن، این گروه تحولات این حوزه را پیگیری کردند و مواردی از مجلات جعلی را گزارش نمودند. با شبیه‌سازی جزئیات مجلات معتبر، وبسایت‌های جعلی آنقدر قانع‌کننده به نظر می‌رسند که پایگاه‌های اطلاعاتی نمایه شده و شرکت‌های سنجش دانشگاهی را نیز فریب می‌دهند.

بر اساس گزارشات غیررسمی، مجلات جعلی در طول همه‌گیری کووید-19 افزایش پیدا کرده است و همچنین این رویداد منعکس کننده‌ی افزایش روند جرایم سایبری در سطح جهان است. مجلات جعلی اخیراً به لطف کشف صدها مقاله از مجلات جعلی، در مجموعه رسمی مقالات COVID-19 سازمان جهانی بهداشت (WHO) مورد توجه است.

محقق، آنا آبالکینا، 383 مقاله را از سه مجله جعلی در مورد COVID-19 در پایگاه اطلاعاتی کروناویروس سازمان جهانی بهداشت پیدا کرده است. این مجلات در Elsevier’s Scopus نیز نمایه شده بودند، اما مقالات خارج از محدوده را نیز در خود جای داده بودند. به عنوان مثال، یک مجله زبانشناسی مقالاتی در مورد COVID-19، تغذیه، و کم خونی بارداری منتشر کرده بود. یک پست وبلاگ Retraction Watch این کلاهبرداری را گزارش کرد، پس از آن اسکوپوس نیز مقالات را حذف کرد. به نظر می‌رسد مقامات WHO در حال کار برای حل این مشکل در پایگاه اطلاعاتی خود هستند.

مجلات جعلی در مقابل مجلات غارتگر

مجلات جعلی مشابه مجلات غارتگر هستند. زیرا هر دو از مدل دسترسی آزاد برای کسب سود و بدون توجه به یکپارچگی علم استفاده می‌کنند. هر دو نوع مجله، وعده‌های غارتگرانه‌‌ای مبنی بر انتشار سریع مقالات، بدون بررسی داوران یا بررسی جعلی داوران را ارائه می‌دهند.

در وبسایت‌های هر دو نوع مجله، اطلاعات تماس ناشر مفقود یا جعلی است. پروفایل‌های گمراه‌کننده اعضای هیئت تحریریه و توضیحات مبهم درباره ایمپکت فکتور مجله ارائه می‌شود.

عناوین مجلات غارتگر کاملا جعلی هستند و ممکن است نتوانند در نمایه سازی‌های معتبر خود را جای دهند. در همین حال، مجلات جعلی از محتوای عناوین مجلات قبلی موجود به طور دقیق تقلید می‌کنند. در این‌جا بزرگترین تفاوت با مجلات غارتگر وجود دارد. سایت‌های جعلی مجلات قانونی حتی پایگاه‌های اطلاعاتی نمایه‌سازی علمی که ناخواسته محتوای آنها را شامل می‌شود را نیز فریب می‌دهند. همچنین این حیله را تداوم می‌بخشند، زیرا محققان به چنین پایگاه های اطلاعاتی و در نتیجه به مجلات موجود در آنها اعتماد دارند.

علاوه بر این سارقین، مجلاتی را هدف قرار می‌دهند که وبسایت معتبری برای آن‌ها وجود ندارد و یا دسترسی به آن‌ها دشوار باشد. مجلات غیر انگلیسی که ناشران کوچک آن را اداره می‌کنند، و همچنین مجلات چاپی که برای شروع، صفحه اصلی رسمی ندارند، برای سرقت هویت، ایده آل هستند. برخی از این مجلات حتی مطالب منتشر شده را نیز شبیه سازی می‌کنند. همچنین به منظور این‌که واقعی به نظر برسد یک “آرشیو ساختگی” نیز تولید می‌کنند.

 پیچیدگی این حیله باعث می‌شود حتی با تجربه‌ترین محققان نیز طعمه این سیستم شوند. در نتیجه، مجلات جعلی نسبت به مجلات غارتگر احتمال بیشتری برای دریافت مقاله دارند و این امر باعث می شود که مجلات جعلی آسیب بیشتری نسبت به مجلات غارتگر داشته باشند.

اثرات منفی ارسال مقاله به مجله جعلی

محققان باید از این مجلات آگاهی داشته باشند تا کار ارزشمند خود را از دست ندهند. مشکلات انتشار در مجلات جعلی به شرح زیر است.

زیان‌های مالی

ارسال مقاله به مجلات تکراری باعث اتلاف عظیم منابع می‌گردد. محققان پول، زمان و کار تحقیقاتی گران‌بهای خود را به خاطر این رسانه‌های جعلی از دست می‌دهند.

اثر مخرب بر سابقه علمی و پیامد‌های چندگانه آن

مقالاتی که در مجلات جعلی منتشر می‌شوند، مطالبی را که بررسی نشده و کیفیت پایینی دارند را نیز اضافه می‌کنند . مقالاتی که در مجلات جعلی منتشر می شوند، حتی مجلات قانونی نیز مطالب آن‌ها را مورد استناد قرار می‌دهند و باعث انتشار علم و دانش نامعتبر می‌شود. چنین تقلبی به شدت بر اعتبار متون علمی تأثیر می گذارد و پیامدهای زیانباری به ویژه در زمینه های بهداشت و پزشکی دارد.

لکه دار شدن اعتبار و شهرت محقق

انتشار مقالات در مجلات غارتگر یا جعلی، که فاقد بررسی دقیق همتایان هستند، بر سابقه انتشار و شهرت محقق تأثیر می‌گذارد. حتی اگر محققی ناخواسته طعمه شیوه‌های مجلات غارتگر شود، ممکن است بازتاب ضعیفی روی آن‌ها داشته باشد. شاید نویسنده قصد داشته است فهرست انتشار خود را به سرعت گسترش دهد. انتشار با چنین مجلاتی فقط آژانس های کلاهبردار را تشویق می‌کند و قدرت می بخشد.

مواردی که حاکی از مجلات جعلی است.

چک‌لیست‌هایی که محققان را در مورد انتشارات غارتگرانه آگاه می‌کند به‌طور گسترده در دسترس است. بااین‌حال، مجلات جعلی کمتر در محافل دانشگاهی مورد بحث قرار می‌گیرند.

در این‌جا چند نکته برای شناسایی مجلات جعلی ذکر کردیم:

• علائم متداول غارتگری را که رایج است، بررسی کنید. مثلا درخواست برای مقالات دریافتی از طریق ایمیل،دامنه گسترده غیر منطقی، انتشار تضمینی، اظهارات مبهم در مورد هزینه نویسنده، و لینک‌های منقضی در وبسایت.
• وبسایت مجله را با استفاده از موتورهای جستجوی مختلف جستجو و تأیید کنید و نمونه هایی از چندین سایت با ظاهر متفاوت را برای یک مجله شناسایی کنید.
• DOI مقالاتی که در مجله ظاهر می شوند را بررسی کنید. صحت مجله یا ناشر و همچنین ORCID اعضای هیئت تحریریه و نویسندگانی که آثارشان در مجله نمایش داده می‌شود را تأیید کنید.
• آدرس‌های IP مشکوک را که میزبان مجلات جعلی دیگر و ثبت دامنه مشکوک هستند را بررسی کنید.
• فهرست‌های موجود مجلات غارتگر یا مشکوک و همچنین فهرست‌های آزاد را بررسی کنید.
• مجلاتی که از فهرست DOAJ به دلیل “اشتباه مشکوک ناشر در تحریریه” حذف شدند را بررسی کنید.
• مجلات جعلی اغلب در میان نتایج برتر جستجوی آنلاین برای همتایان معتبر خود ظاهر می شوند. بنابراین، بهتر است مجله را مستقیماً در موتور جستجو سرچ نکنید، بلکه از یک سایت جمع آوری‌کننده، مانند فهرست مجلات معتبر، بازدید کنید. سپس از آن‌جا به مجله مدنظرتان مراجعه کنید. ممکن است برخی از مجلات جعلی هنوز به این لیست‌ها راه پیدا نکرده باشند، این رویکرد می‌تواند احتمال ورود شما به وبسایت‌های این مجلات را کاهش دهد. Researcher.Life—Global Journal Database لیست جامعی از مجلات در سراسر رشته‌ها را نگهداری می‌کند. این پایگاه اطلاعاتی شامل مجلات نمایه شده در WoS و DOAJ و Scopus است. همچنین اطلاعات و لینک‌هایی به جزئیات مهم یک مجله (نام ناشر، تیم تحریریه، هزینه مقاله و غیره) را نیز ارائه می‌دهد.

کلام آخر

مجلان غارتگر روش‌های مکارانه‌تری را برای فریب نویسندگان ایجاد می‌کنند. افزایش آگاهی از کلاهبرداری های احتمالی، برای محافظت در برابر چنین کلاهبرداری های مخربی به ویژه در میان محققان اولیه ، ضروری است.

محققان ارشد باید به اعضای تیم خود بیاموزند که هوشیار باشند و اقدامات پیشگیرانه را دنبال کنند تا جلوی کلاهبرداران را بگیرند. استفاده عاقلانه از رسانه های اجتماعی، بررسی دقیق پایگاه های اطلاعاتی و نمایه های دانشگاهی و هوشیاری نسبت به هرگونه فعالیت مشکوک توصیه می شود. فهرست مجلات مشکوک به روزرسانی می‌شود، بنابراین محققان باید از تغییرات در چنین لیست‌هایی آگاه باشند.