انتشارات دسترسی آزاد (شکست باورهای اشتباه رایج)- بخش اول

انتشار دسترسی آزاد (Open Access) بر اساس یک مفهوم ساده عمل می‌کند: «دسترسی نامحدود به آثار علمی بدون پرداخت هزینه یا حق اشتراک برای خوانندگان ». تحقیقات OA زمینه تحقیقات علمی را برای همه افراد به طور منصفانه تضمین می‌کند. این‌ افراد شامل دانشمندان مستقل با بودجه تحقیقاتی محدود، متخصصان بهداشت، پزشکان و سیاست‌گذاران می‌گردد. همچنین از آن‌جایی که افراد متخصص از آن‌چه قبلاً مطالعه شده است آگاه هستند، تکرار تحقیقات کاهش می‌یابد. علاوه بر این، سایر محققان را قادر می‌سازد تا با سرعت بیشتری بر روی تحقیقات موجود تمرکز کنند.

هنوز تصورات نادرست زیادی در مورد انتشار با دسترسی آزاد در جامعه علمی و دانشگاهی وجود دارد. در این‌جا، قصد داریم 9 باور غلط رایج را با حقایق و بینش‌های یکی از متخصصان دسترسی آزاد به نام ، Dr. Frauke Ralf، بررسی کنیم.

دکتر رالف یک متخصص مشهور دسترسی آزاد (OA) با بیش از دو دهه تجربه در صنعت انتشارات STEM است. او در 11 سال گذشته با ناشران برجسته ای مانند Thieme و IOP Publishing کار کرده است. همچنین به طور فعال در رشد استراتژیک، توسعه کسب و کار و تولید درآمد برای مجموعه‌ای از مجلات دسترسی آزاد شرکت داشته است. در حال حاضر، او به عنوان “مدیر مشاور” برای SAM-Standards And More…GmbH & Co ، سازمانی که متعهد به ارائه اطلاعات علمی و فنی است خدمت می‌کند.

نظرات و حقایق ارائه شده در این مقاله به شفاف‌سازی اطلاعات نادرست در زمینه انتشارات دسترسی آزاد مفید خواهد بود.

باورهای اشتباه رایج

باور اشتباه 1

مقالات منتشر شده در مجلات دسترسی آزاد، مورد بررسی قرار نمی‌گیرند.

دکتر رالف:

این موضوع درست نیست، مجلات OA همانند مجلات ایجاد شده با مدل اشتراک سنتی، تحت فرآیند بررسی داوران تخصصی قرار می‌گیرند.

بررسی واقعیت:

مشابه مجلاتی که هزینه‌ای برای خواننده به دنبال دارند، مجلات معتبر OA نیز دارای یک سیستم بازبینی قوی هستند. دو سازمان به نام‌های انجمن ناشران علمی دسترسی آزاد (OASPA) و فهرست مجلات دسترسی آزاد (DOAJ) به طور فعال در حفاظت از استانداردها و کیفیت مجلات OA مشارکت دارند. علاوه بر این، آن‌ها فهرستی از مجلات معتبر با بازبینی افراد متخصص که مجلات دسترسی آزاد را منتشر می‌کنند و به خوبی نظارت و سرپرستی می‌شوند را ارائه می‌دهند. در نتیجه، محققانی که در مورد سیستم بررسی داوران متخصص یک مجله OA تردید دارند، ممکن است برای اعتبار بیشتر به مجموعه بزرگ مجلات خود مراجعه کنند.

باور اشتباه 2

یک مقاله OA فقط قابلیت انتشار در یک مجله OA را دارد.

دکتر رالف:

این قضیه نادرست است، زیرا اکثر مجلات سنتی معتبر این گزینه را به طور جداگانه برای دسترسی آزاد به مقالات ارائه می‌دهند. این کار به عنوان یک مدل ترکیبی نیز نامیده می‌شود، به این معنی که در یک مجله، ترکیبی از مقالات دسترسی آزاد و مقالاتی که برای استفاده نیاز به مجوز دارند، پیدا می‌شود.

بررسی واقعیت:

این تصور اشتباه ناشی از این باور است که فقط یک راه وجود دارد آن هم مسیر دسترسی آزاد طلایی برای انتشار OA است. در این‌جا نویسندگان هزینه انتشار مقاله (APC) را برای پوشش هزینه‌های چاپ پرداخت می‌کنند. با این حال، چندین مسیر برای انتشار OA وجود دارد. این مسیرها شامل مسیرهای «سبز»، «الماس»، «برنز» و «ترکیبی» است.

مسیر OA سبز

مسیری است که نویسندگان آثار خود را (معمولاً یک نسخه تقریباً نهایی / نسخه پیش‌نویس پذیرفته شده) در یک مرکز ذخیره‌سازی همه منظوره یا در یک وب سایت شخصی بایگانی می‌کنند.

مسیر الماس

به آن مسیر OA پلاتینیوم نیز می‌گویند، یک مدل خلاقانه است که بین مسیرهای دسترسی آزاد طلایی و سبز قرار می‌گیرد. در این مسیر، مقاله بلافاصله پس از انتشار قابلیت دسترسی دارد و نیازی به پرداخت هزینه پردازش مقاله (APC) از سوی نویسندگان یا خوانندگان نیست. معمولاً تحت مجوز “CC BY” منتشر می‌شود. نویسنده حق چاپ مقاله را حفظ می‌کند، اما هیچ مانعی برای استفاده مجدد یا اشتراک گذاری آن وجود ندارد.

مسیر OA برنزی

به مقالاتی اطلاق می‌شود که در صفحه وب ناشر، آزادانه در دسترس هستند، اما مجوز باز که اجازه استفاده مجدد یا اشتراک‌گذاری را می‌دهد، ندارند. هدف از این مدل این است که دسترسی به مقاله فقط برای مدت کوتاهی ، معمولاً بلافاصله پس از انتشار یا در پاسخ به یک رویداد فاجعه بار مانند همه‌گیری COVID-19 رایگان باشد.

مسیر OA ترکیبی

یک مدل انتشار است که در آن مجلات سنتی (اشتراک-مدل) به نویسندگان پیشنهاد می‌دهند تا با پرداخت یک APC، مقالات فردی را بلافاصله به صورت طلایی باز کنند.

باور اشتباه 3

انتشار در مجلات دسترسی آزاد خوب است اما هیچ فایده‌ای ندارد.

دکتر رالف:

دوباره فکر کنید. دسترسی آزاد به علم و دانش ممکن است حیاتی باشد؛ به خصوص در شرایط آب و هوایی جهانی یا شرایط اضطراری بهداشتی. در واقع، نه تنها برای نویسنده بلکه برای کل جامعه علمی و پژوهشی مفید خواهد بود.

بررسی واقعیت:

به عنوان یک نویسنده، شما فرصتی برای انجام تعهد اخلاقی خود مبنی بر در دسترس قرار دادن علم و دانش خود برای عموم را دارید. انتشار OA، بدون توجه به قومیت یا موقعیت جغرافیایی نویسنده، گسترش جهانی مقالات را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، سعی در کاهش نابرابری های مربوط به انتشار علم و دانش در سطح جهان را دارد. مهم‌تر از همه، منجر به افزایش خوانندگان و مشارکت عمومی می‌شود. از پر بحث‌‌ترین مقالات منتشر شده در مجلات در سال ۲۰۱۶ که توسط Altmetric ردیابی شده‌اند، حدود ۴۷٪ یا با دسترسی آزاد یا رایگان برای مطالعه بودند.

تعداد استنادها در ارتقای شغلی بسیار مهم است. چندین مطالعه، مزیت خواندن و استناد را نسبت به مقالاتی که فقط از طریق اشتراک در دسترس هستند نشان داده است. مقالات OA نه فقط نقل قول‌ها و تعداد کل دانلودها را افزایش می‌دهد  بلکه ، بلکه باعث نرخ دانلود پایدار و ثابتی نیز می‌گردد.

چندین نهاد تأمین مالی از دارندگان سرمایه‌گذار خود می‌خواهند که داده‌های حاصل از کار خود را پس از انتشار به صورت رایگان در دسترس قرار دهند. بنابراین، انتشار دسترسی آزاد کار شما، ممکن است در انجام وظایف سرمایه‌گذار به شما کمک کند.

باور اشتباه 4

دسترسی آزاد فقط برای کارهای اساسی است و برای گزارش یافته‌های جدید با کیفیت بالا مناسب نیست.

دکتر رالف:

این موضوع ممکن است در سال 1998 و در آغاز این تغییر پارادایم وجود داشته باشد، اما از آن زمان تاکنون دائماً تکامل یافته است. OA  در حال حاضر به علوم باز تبدیل شده است که چرخه زندگی کامل تحقیق را در خود جای داده است.

بررسی واقعیت:

یک محقق با پنهان نگه داشتن یافته‌های جدید و با کیفیت بالا، در پشت موانع اشتراک و پرداخت هزینه چه چیزی به دست خواهد آورد؟ انتشار OA می‌تواند بهترین تاکتیک برای ارائه کار شما باشد! علاوه بر این، گزارش یافته‌های علمی جدید و پیشگامانه در مجلات OA، شانس استنادهای بیشتری را فراهم می‌آورد. علاوه بر این، انتشار با دسترسی آزاد امکان به حداکثر رساندن خوانندگان، مشارکت و استفاده مجدد از آثار منتشر شده را افزایش می‌دهد.

SPARC اروپا، تا سال 2015 فهرستی از مطالعات را برای تعیین این‌که آیا مزیت استنادی برای انتشار OA وجود دارد یا خیر، نگهداری کرده‌ است. آن‌ها دریافتند که از 70 مطالعه، 46 مطالعه دارای مزیت استنادی هستند.

کلام آخر

مطمئناً شما نیز از افشای این باورها همراه با ما لذت برده‌اید! با قسمت دوم این سری مقالات همراه باشید که در آن باورهای غلط رایج بیشتری را برای شما فراهم آورده‌ایم.

آیا مقالات خود را با دسترسی آزاد منتشر کرده‌اید؟ نظر شما در مورد انتشار با دسترسی آزاد چیست؟ تجربیات خود را در بخش نظرات به اشتراک بگذارید!