اکنون که مطالعه خود را کامل و مقاله خود را در مجله مورد نظرتان منتشر کرده‌اید. حالا می‌خواهید مقاله خود را در دسترس خوانندگان بیشتری در داخل و خارج از جامعه علمی قرار دهید تا تأثیر آن را افزایش ببخشید یکی از راه‌های افزایش دیده شدن مقاله، خودبایگانی است.
خودبایگانی چیست؟
خودبایگانی عمل قرار دادن نسخههای دیجیتالی مقالات علمی، به صورت آنلاین است. زمانی که تحقیقات خود را بایگانی می‌کنید، آن را به صورت رایگان در اختیار همه افراد قرار می‌دهید. به عبارت دیگر، بایگانی کردن، تحقیقات شما را به طور گسترده‌ای «قابل مشاهده، در دسترس، قابل برداشت، جستجو، و قابل استفاده» می‌سازد، بنابراین دسترسی و تأثیر آن و احتمالاً تعداد استنادهایی را که دریافت می‌کند، افزایش می‌دهد.
مزایای خود بایگانی
- مهمترین مزیت خود بایگانی این است که دامنه علم را افزایش و آن را در دسترس جهانیان قرار می‌دهد.
- یک روش بدون هزینه برای افزایش تعداد بازدید، دانلود و استناد برای مقالات یک محقق است.
- فاصله زمانی بین نگارش توسط نویسنده و مطالعه مقاله را کوتاه می‌کند و در نتیجه پیشرفت علم را تسریع می‌بخشد.
- شناخت محقق را افزایش می‌دهد، و متعاقباً چشم‌انداز او را برای کسب بورسیه تحصیلی بهبود می‌بخشد.
- این کار به محققان کمک می‌کند تا کل مجموعه کارهای خود را در یک مکان ذخیره کنند و امکان دسترسی آسان به سوابق انتشارات خود را هنگام ایجاد رزومه داشته باشند.
- این کار نویسندگان را قادر می‌سازد تا آثار خود را حتی قبل از انتشار، توسط یک مجله به نمایش بگذارند، که به ویژه برای یافته‌های پر تاثیر که نیاز به انتشار سریع دارند، مفید است.
- مخازن خودبایگانی که توسط دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی ایجاد شده‌اند، محلی چندمنظوره را در اختیار جهان قرار می‌دهند تا کل دامنه تحقیقات انجام‌شده توسط اعضای آن دانشگاه و موسسه را مشاهده کنند. این کار می‌تواند به جذب بودجه خارجی، اساتید و دانشجویان کمک کند.
خودبایگانی در کجای فرآیند انتشار قرار می‌گیرد؟
همانطور که شکل زیر نشان می‌دهد، می‌توانید نسخههای مختلف مقاله تحقیقاتی خود را بایگانی کنید: (الف) نسخه قبل از بررسی همتایان، به نام “پیش چاپ”، و(ب) نسخه‌ای که توسط همتایان بررسی‌شده و برای انتشار پذیرفته‌شده‌است، به نام “پس از چاپ مرجع”.تمام نسخههای مقالاتی که به‌صورت آنلاین در دسترس قرار می‌گیرند، «چاپ الکترونیکی» نامیده می‌شوند.
شکل: مراحلی بایگانی نسخههای خطی
در چه جایی می‌توانید خودبایگانی را انجام دهید؟
مقالات پژوهشی را می‌توان در مخازنی، که آرشیو الکترونیکی هستند، یا در سرورهای شخصی بایگانی کرد.
مخازن سازمانی: بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی دارای مخازنی هستند که تمامی اعضای آنها می‌توانند مقالات تحقیقاتی خود را در آن ذخیره کنند. این کار به محققان آن مؤسسه امکان می‌دهد کارهای یکدیگر را مشاهده کنند و به هر علاقه‌مندی، دید وسیعی از همه کارهایی که از طریق آن مؤسسه انجام می‌شود، می‌دهد.
مخازن مبتنی بر موضوع: برخی از آرشیوها مربوط به حوزه موضوعی هستند و تمایل دارند در رشته‌های مربوط یه خود محبوبیت زیادی داشته باشند، به عنوان مثال، PubMed برای مطالعات زیست پزشکی. RePEc برای اقتصاد؛ و arXiv محبوب ترین برای فیزیک، ریاضیات و علوم کامپیوتر است.
سرورهای شخصی یا صفحات پروفایل: محققان می‌توانند آثار خود را در صفحات وب خود آپلود کنند. علاوه بر این، برخی از سایت‌های شبکه‌های اجتماعی برای محققان، مانند ResearchGate، دارای بخش‌هایی هستند که به انتشارات آپلود شده اختصاص داده شده‌اند.
مسائل مربوط به کپی‌رایت مربوط به خودبایگانی
بایگانی کردن نسخه پیش چاپ مقاله شما هیچ گونه قرارداد حق چاپی را نقض نمی‌کند زیرا قبل از ارسال به ناشر انجام شده است. به این ترتیب این موضوع غیر قانونی نیست. گاهی اوقات، مجلات ممکن است خودبایگانی نسخه پیش‌چاپ را ممنوع کنند، که این موضوع مربوط به خط مشی مجله است و مربوط به حق کپی رایت نیست. تمایل رشته‌های مختلف در حوزه‌ی خودبایگانی متفاوت است. بایگانی کردن خود یک عمل رایج و پذیرفته‌شده در علوم فیزیکی (فیزیک، علوم کامپیوتر و غیره) است، اما در علوم زیست‌پزشکی این طور نیست.
از سوی دیگر، کپی‌رایت نسخههای پس از چاپ داوری‌شده معمولاً متعلق به مجله است و در صورت رعایت‌نکردن خط مشی مجله، بایگانی‌کردن آنها می‌تواند منجر به نقض قانونی شود. مجلات و ناشران سیاست‌های کپی رایت متفاوتی در رابطه با خودبایگانی نسخههای پس از چاپ دارند. جدول زیر خط مشی‌های متفاوت برخی از ناشران محبوب را در رابطه با خودبایگانی نشان می‌دهد. اکثر ناشران به نوعی اجازه خودبایگانی را می‌دهند، اما به یاد داشته‌باشید که قبل از بایگانی‌کردن، خط مشی مجله و ناشران خود را بررسی کنید.
چرا خودبایگانی به طور گسترده انجام نمی‌شود؟
اگر خودبایگانی دارای چنین مزایایی است، چرا به طور گسترده‌ای رواج ندارد؟ در اینجا برخی از دلایل این امر و استدلال‌هایی در حمایت از خودبایگانی آورده‌شده‌است:
عدم آگاهی از فواید آن:
بخش بزرگی از نویسندگان از گزینه خودبایگانی و مزایای آن بی اطلاع هستند. بنابراین، حتی اگر نویسندگان مؤسسات مخازنی جهت بایگانی داشته باشند، تا زمانی که موسسات این کار را اجباری نکنند نویسندگان خودبایگانی را انجام نمی‌دهند.
نگرانی در مورد کیفیت مقالات خودبایگانی‌شده:
در برخی از رشته‌های تحصیلی مانند علوم کامپیوتر، پیش‌چاپ‌ها بسیار بیشتر از نسخههای پسازچاپ بایگانی می‌شوند. پیش‌چاپ‌های بایگانی‌شده اجازه می‌دهند تا تحقیقات، قبل از بررسی همتایان، توسط جامعه علمی بزرگ‌تر، مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر این، در تمام مخازن بایگانی، پیش چاپ‌ها به وضوح به این صورت مشخص شده‌اند. در مورد نسخههای پسازچاپ، نیازی به زیر سوال‌بردن کیفیت آنها نیست، زیرا آنها صرفاً نسخه‌ای از نسخههای منتشر شده توسط همتایان مجله هستند.
ترس از نقض قوانین کپی‌رایت مجله:
اکثر مجلات، در دستورالعمل‌های خود برای نویسندگان، سیاست‌های کپی‌رایت خود را در مورد خودبایگانی به وضوح بیان می‌کنند. تا زمانی که این خط مشی‌ها را بخوانید و بدانید که اکثر آنها به نویسندگان اجازه می‌دهند تا خودبایگانی کنند، خطر نقض هیچ توافقی شما را تهدید نمی‌کند.
تصور این که خودبایگانی زمان بر و دست و پا گیر است:
برخلاف این باور، زمانی که باید یک پروفایل یا حساب ایجاد کنید، خودبایگانی اولین مقاله تنها حدود 10 دقیقه طول می‌کشد. تنها درصد کمی از مردم آن را «بسیار دشوار» می‌دانند. برای تمام مقالات بعدی، فرآیند حتی ساده تر و سریع تر است.
ترس از اختلال در مدل فعلی انتشارات علمی:
موسسات ممکن است از ایجاد بایگانی خودداری کنند، زیرا می‌ترسند که چنین آرشیوهایی به عنوان جایگزینی برای مجلات در نظر گرفته شوند. با این حال، در مطالعات قبلی، دو ناشر اصلی در فیزیک – انجمن فیزیک آمریکا (APS) و موسسه انتشارات فیزیک با مسئولیت محدود ((IOPP تایید کردند که سرور پیش‌چاپ فیزیک axXiv به هیچ وجه مدل‌های تجاری خود را تهدید نمی‌کند. بنابراین، ناشران و سرورهای خود بایگانی ممکن است به خوبی بتوانند به طور مسالمت آمیز با یکدیگر کار کنند.
نقش خود بایگانی در انتشارات دسترسی آزاد
خودبایگانی مانند “مسیر سبز” برای انتشارات دسترسی آزاد است. این بدان معنی است که نویسندگان می توانند مقالات تحقیقاتی خود را در دسترس مخاطب قرار دهند و خوانندگان می توانند به آنها دسترسی داشته‌باشند . هر دو این روش‌ها بدون هزینه است. این کار با انتشار مقاله در یک مجله با دسترسی آزاد، مانند انتشارات کتابخانه عمومی علوم (PLOS) متفاوت است، که در آن نویسندگان هزینه چاپ را به مجله می‌پردازند، و پس از آن مطالعه منتشرشده به صورت رایگان در دسترس عموم قرار می‌گیرد. (مدلی که به عنوان “مسیر طلایی” برای انتشارات دسترسی آزاد است.) توجه به این نکته مهم است که خودبایگانی جایگزینی برای انتشار در مجلات نیست، بلکه یک فعالیت مکمل است که در آن نویسنده مقاله خود را در هر مجله ای که انتخاب می کند منتشر می‌کند و به سادگی یک نسخه را خودبایگانی می‌کند. ”
آینده دسترسی به مقاله
مقالات منتشرشده در مجلات اشتراکی معمولاً فقط برای محققینی قابل دسترسی است که کتابخانه‌های مؤسسه‌ای در آن مجلات اشتراک دارند. محققان وابسته‌به مؤسسات کوچکتر که توانایی پرداخت اشتراک مجلات بزرگ را ندارند، نمی‌توانند به این مقالات دسترسی داشته‌باشند. علاوه بر این، شانس چنین تحقیقاتی برای دستیابی به مخاطبان بیشتری از افراد غیرمرتبط و متخصصان در زمینه‌های غیر مرتبط بسیار اندک است.
امروزه، جهان به طور فزاینده‌ای به سمت سیستمی در حال حرکت است که در آن خروجی فکری جامعه پژوهشی می‌تواند آزادانه در سراسر جهان منتشر شود. مجلات جدیدی که از مسیر طلایی دسترسی آزاد استفاده می‌کنند، یعنی با هزینه پردازش مقاله برای نویسندگان، در حال ظهور هستند، و حتی ناشران سنتی که با مدل مبتنی بر هزینه اشتراک کار می‌کنند، گزینه‌های دسترسی آزاد بیشتری را ارائه می‌دهند.
به عنوان مثال، شورای پژوهشی انگلستان (RCUK) اخیراً سیاستی را اعلام کرده‌است که بیان می‌کند از آوریل 2013، تمام مقالات علمی که از آژانس‌های کمک مالی وابسته‌به RCUK بودجه دریافت کرده‌اند، باید به‌طور رایگان ظرف شش ماه پس از انتشار در دسترس قرار گیرند. مؤسسات عمومی مانند مؤسسه ملی بهداشت ایالات متحده (NIH) موظف می‌کنند که تمام مقالات ناشی از بودجه NIH پس از پذیرش برای انتشار در PubMed بایگانی شوند. برای تعداد قابل توجهی از مجلات، خط مشی دسترسی عمومی NIH ایجاب می‌کند که نسخه نهایی منتشرشده از همه مقالات تحقیقاتی با بودجه NIH حداکثر تا 12 ماه پس از انتشار در PubMed Central در دسترس قرار گیرد. مدل‌های جدیدتر دسترسی آزاد نیز در حال بررسی است.
نتیجه
در مجموع، عمل خودبایگانی رایگان، آسان و بسیار سودمند است. علاوه بر این، با روند تکاملی انتشار رایگان یافته‌های تحقیقاتی برای پیشرفت سریع علم، مطابقت دارد. بنابراین به این کار ادامه دهید و خودبایگانی را یک گزینه مناسب برای کمک به پیشرفت علم و افزایش تأثیر تحقیقات خود با در دسترس‌تر کردن کارتان در نظر بگیرید.
